| Analiza | Przeprowadzono analiz© porównawczą cen periodyków na tle trendów zachodzących w tym segmencie rynku w 2003 r. oraz przedstawiono prognoz© cen na 2004 r. Uwzgl©dniono 6231 tyt. notowanych w bazach ISI - Arts and Humanities/Social Sciences/Science Citation Index, odzwierciedlających prenumeraty duľych bibliotek naukowych, 1068 tyt. zawartych w EBSCO Publishing's Academic Search Elite i wyraľających bardziej potrzeby mniejszych bibliotek naukowych i specjalnych, a takľe dane z Magazine Article Summaries Ultra, wydawanego przez EBSCO z myślą o bibliotekach publicznych i szkolnych. Wieloletnie trendy analizowano korzystając z bazy danych EBSCO rejestrującej 308 tys. tyt. Analiz© ograniczono do tytułów opłacanych z góry, a wi©c do zwykłych prenumerat na 2003 r. (w odróľnieniu od zamówieä stałych oraz tytułów opłacanych po dostarczeniu). Wyniki uj©to w tabelach: ranking przeci©tnych cen tyt. w dziedzinach STM (nauki ścisłe, technika, medycyna); liczby tyt., przeci©tne ceny i ich wzrost w układzie wg klasyfikacji dziedzinowej LC w latach 1999-2003; liczby i przeci©tne ceny tyt. wg krajów w 2003 r.; liczby tyt., przeci©tne ceny i ich wzrost w układzie wg kontynentów i wybranych krajów oraz wg ogólnych rodzajów nauk (humanistycznych, społecznych, STM) w latach 1999-2003. Kolejne zestawienie liczb tyt., przeci©tnych cen i ich wzrostu wg klasyfikacji LC w latach 1999-2003 oraz projekcj© cen tyt. wydawanych "w" i "poza" St. Zjednoczonymi ograniczono do indeksu Academic Search Elite. Ostatnia tabela określa wzrost cen w latach 1999-2003 tytułów wydawanych "w" oraz "poza" St. Zjednoczonymi, adresowanych do bibliotek publicznych i szkolnych. Z powyľszych zestawieä m. in. wynika, ľe najwyľsze ceny w 2003 r. osiągały tytuły z zakresu chemii (2403 USD) i fizyki (2358 USD), zaś najtaäsze były czasopisma muzyczne i tzw. generalia (ok. 105 USD). Najdroľej było w Holandii - przeci©tnie 1975 USD (na 520 tyt.) i Irlandii - 1832 USD (na 42 tyt.), a np. w St. Zjednoczonych 562 USD (na 2550 tyt.) i w Rosji 489 USD (na 29 tyt.). Od 1999 r. do 2003 r. najbardziej wzrosły ceny czasopism z zakresu rekreacji - o 65%, nauk politycznych - 51% i edukacji - 47%, z kolei najmniej muzycznych - o 19%, dot. architektury i sztuki - o 24% oraz generaliów - o 23 %. Najwyľsze wska«niki wzrostu cen od 1999 r. zanotowano w Australii i Nowej Zelandii - ponad 57%, Szwajcarii - 51,50% oraz St. Zjednoczonych i W. Brytanii - 41,50%. Najmniej zdroľały tytuły na przestrzeni ostatnich 4 lat we Włoszech - tylko o 2% oraz w Ameryce Południowej - o 10%. Na rynku periodyków zapanował w 2003 r. chaos w wyniku wyprowadzenia przez RoweCom (siostrzaną firm© Faxona) 73 mln USD uzyskanych z opłat za prenumerat© dokonanych przez klientów. Skutki tego skandalu dotkn©ły teľ innych dostawców jak EBSCO i Swets Blackwell oraz wydawców, którzy zapewne podniosą ceny w celu wyrównania strat. Rynek periodyków i bez tego był postrzegany jako «le funkcjonujący i mało elastyczny z powodu nie zawsze uzasadnionego wzrostu cen oraz forsowania pakietowej formy sprzedaľy tzn. zawierania kilkuletnich umów na prenumerat© pakietu czasopism, gdzie są co prawda stosowane specjalne ceny (niľsze, kombinowane), ale klient nie moľe si© z umowy wycofać. W dodatku ten sposób wyceny tytułów staje si© zbyt złoľony i nieprzejrzysty. Takie działania wydawców, łączących si© w firmy monopolizujące rynek (zwłaszcza czasopism STM), jak teľ spadek zaufania do dostawców, zmuszają środowisko akademickie i bibliotekarzy do szukania innych taäszych rozwiązaä, np. w postaci tytułów alternatywnych (elektronicznych) oraz własnych zasobów informacji (institutional repository movement). Świadczą o tym przedsi©wzi©cia podejmowane przez SPARC, BioMed Central, Institute of Technology, ale i przez konsorcja biblioteczne jak BioOne, Cornell oraz projekty Organic Letters, Euclid czy Dspace. Biblioteki akademickie interesują si© mniej tzw. "flip pricing", formą sprzedaľy, w której płaci si© głównie za wersj© online, a wersj© drukowaną moľna nabyć tylko dodatkowo. Coraz cz©ściej biblioteki rezygnują z czasopism drukowanych, co osłabia mniejszych wydawców, którzy nie są w stanie prowadzić sprzedaľy pakietowej i chronić w jej ramach nieopłacalne tytuły. Wielcy wydawcy na ogół zwi©kszają zysk o ok. 16% w wyniku przechodzenia na wersj© online. Te oszcz©dności nie są wykorzystywane z myślą o odbiorcach lub dystrybutorach ich tytułów. W 2004 r. naleľy si© spodziewać - przynajmniej w St. Zjednoczonych - znacznego zmniejszenia budľetów bibliotek akademickich. Nie wiadomo jak w tej sytuacji biblioteki zareagują na potrzeb© wznowienia pakietowych prenumerat, zwłaszcza ľe w 2004 r. przewiduje si© znaczny wzrost cen - prawie o 12% (tytuły wydawane w St. Zjednoczonych) i o 14% - (wydawane poza St. Zjednoczonymi). |