| Analiza | W czasach szybkiego wzrostu liczby dokumentów w postaci elektronicznej oraz tendencji do digitalizacji zbiorów, bibliotekom potrzebne jest narzędzie, które umożliwi udostępnianie różnego typu elektronicznych dokumentów, ochronę intelektualnej własności oraz integralność danych. Temu celowi służą systemy obsługi i zarządzania zbiorami cyfrowymi (Digital Assets Management System) -- od oprogramowania open source do narzędzi wyspecjalizowanych firm, takich jak ExLibris, Endeavor, IBM, czy Interwoven. Na rynku czeskim jest obecny produkt firmy ExLibris -- DigiTool, który można stosować zarówno do obsługi już istniejących zbiorów cyfrowych, jak też w procesie digitalizacji dokumentów. Cechują go rozwinięte funkcje opisu obiektów i możliwość ich importu do biblioteki elektronicznej. O przydatności systemu świadczy 13 jego instalacji w St. Zjednoczonych, Europie i Australii. Dzięki otwartej architekturze, opartej na schemacie klient-serwer, modułowej strukturze i stosowaniu wielu standardów DigiTool może być integrowany z systemami e-learning, serwerami streaming media (wspiera technologie typu streaming dla audio i wideo) i wieloma innymi systemami. Omówiono bliżej architekturę DigiTool, wspierane przez niego standardy struktury danych, ich przejmowania, składni oraz kontroli dostępu. Struktura bazy danych, obsługiwana przez DigiTool, pozwala określić różne techniczne parametry zdigitalizowanych obiektów, kontrolować dostęp do nich, jak też różnicować prezentację wg przyjętych kryteriów. DigiTool dysponuje przemyślanym mechanizmem tworzenia i zarządzania relacjami między opisami, co ułatwia nawigację i wyświetlanie, np. macierzysty opis (rekord) płyty CD z muzyką traktuje ją jako całość, do której jest podłączony zdigitalizowany obiekt (np. zeskanowana okładka CD). Opisy-córki identyfikują poszczególne ścieżki (utwory muzyczne) zamieszczone na nośniku CD. Do każdego z opisów jest dołączony zdigitalizowany obiekt, pozwalający odtworzyć dany utwór. Powiązania zwrotne do opisu macierzystego system generuje automatycznie. DigiTool rozróżnia trzy typy metadanych: opisowe, techniczne oraz dot. udostępniania obiektu. Formatem opisu jest MARC21, ale system obsługuje również UNIMARC, MAB, Dublin Core i inne formaty. System udostępnia i wyświetla obiekty poprzez przeglądarkę internetową lub za pomocą innych narzędzi, takich jak Acrobat Reader, MS Word, MS PowerPoint, Quicktime, Real Player, Windows Media Player. Umożliwia generowanie OpenURL, pełnotekstowe wyszukiwanie, elastyczny import/eksport obiektów w formacie XML, wspiera UNICODE (UTF-8). Pozwala też definiować fizycznie samoistne obiekty i zbiory lub stwarzać zbiory logiczne, będące podzbiorem fizycznego zbioru rekordów. Zbiory logiczne są na ogół tworzone wg typu zdigitalizowanych dokumentów. Obiekty są prezentowane w środowisku www za pośrednictwem katalogu DigiTool, umożliwiającego wszechstronne wyszukiwanie oraz hierarchiczną nawigację między pokrewnymi obiektami. System kontroluje prawa autorskie i inne uwarunkowania dostępu do zdigitalizowanych materiałów. Korzysta tu z narzędzi, które wspiera LDAP, Kerberos, elektroniczne certyfikaty oraz DOI (digital object identifier), np. one-time-token. Dzieki tym cechom i możliwościom DigiTool stanowi narzędzie odpowiednie dla instytucji, które się decydują na digitalizację zbiorów oraz ich udostępnianie. Można się o tym przekonać, odwiedzając strony www uniwersytetów w Brandeis, Maryland czy Curtin. Bliższe informacje o DigiTool zamieszczono na stronach http://www.exlibris.co.il/DTL/index.html lub http://digitool.cuni.cz. |