| Analiza | Wg rozdz. 105 ustawy o prawie autorskim {(Copyright Act)}, większość dokumentów opracowanych lub opublikowanych przez rząd St. Zjednoczonych nie podlega prawu autorskiemu (PA), więc powinna automatycznie trafić do domeny publicznej. Również pierwsza poprawka do Konstytucji traktuje wolność dostępu do informacji rządowej jako wsparcie wolności słowa. U podstaw tych regulacji legła zasada, że rząd stanowi reprezentację obywateli, którzy są tym samym właścicielami rządowych informacji, mają więc prawo korzystać z tworzonych przez władze materiałów. Historia uczy jednak, że między teorią a praktyką istnieje duży rozziew. Choć objęcie rządowych informacji PA może być dla władz niewykonalne, w wielu okolicznościach i sytuacjach są one w stanie chronić swoje dokumenty po prostu ich nie udostępniając. Najczęstsze preteksty to ochrona prywatności, zapobieganie działaniom kryminalnym i zagrożenie bezpieczeństwa państwa. Po nadużyciach ery McCarthy'ego i okresu wojny w Wietnamie, ruchy obrony praw obywatelskich doprowadziły w 1966 r. do uchwalenia FOIA (ustawy o wolności informacji), mającej zapewnić, z pewnymi ograniczeniami, swobodny dostęp do dokumentów wszystkich federalnych departamentów wykonawczych, niezależnych agencji, wojska i rządowych korporacji. Mimo obowiązywania ustawy, poszukujący danych na tematy dla władz niewygodne natrafiają nadal na przeszkody nie do pokonania, a poszczególne organy utajniając swoje archiwa zasłaniają się ograniczeniami finansowymi, bezpieczeństwem kraju itp. FOIA dopuszcza pobieranie przez agencje "rozsądnych" i ujednoliconych opłat za wyszukiwanie i kopiowanie danych, pod warunkiem, iż są nie większe niż rzeczywiste koszty lokalizacji i powielenia dokumentów, jednak np. w lutym 2005 r. Departament Sprawiedliwości zażądał od grupy broniącej interesu publicznego 400 tys. USD (z góry) za udostępnienie rekordów osób zatrzymanych po 11 września, argumentując, że tyle właśnie kosztować będzie dostęp do tych danych. Brak nadzoru nad decyzjami poszczeg. agencji, ograniczenia dostępu do informacji wprowadzone przez administrację Busha w ramach walki z międzynarodowym terroryzmem i wyłączenie ogromnej liczby danych z domeny publicznej przez tzw. {Patriot Act}, stawiają pod znakiem zapytania sens utrzymywania FOIA. Dopuszczalne przez nią ograniczenia dostępu (bezpieczeństwo kraju oraz dochodzenia prowadzone przez wywiad i służby specjalne), mogą być nadal swobodnie wykorzystywane przez władze do ukrywania swoich działań. Wiele środowisk zgłasza więc potrzebę nowelizacji tej ustawy, tak aby lepiej równoważyła potrzeby bezpieczeństwa i prawa obywateli. Jedna z propozycji takiej aktualizacji, tzw. OPEN Act (Otwartość Promuje Skuteczne Działanie Krajowego Rządu), trafiła właśnie do Kongresu. Zakłada ona ograniczenie wyjątków od zasady wolnego dostępu narzucanych przez inne akty prawne, dopracowanie przepisów dot. pobierania opłat oraz terminów rozpatrywania wniosków FOIA i zwiększenie budżetu na ich realizację. Zdaniem autora, zapewnienie swobodnego dostępu do rządowych danych leży zarówno w interesie producentów jak i użytkowników informacji. Nowelizacja FOIA jest warunkiem realizacji nie tylko szczytnych celów, takich jak wolność słowa, lecz również badań naukowych i edukacji. |