| Analiza | Rozwój zbiorów dokumentów elektronicznych i ich coraz większa dostępność mają duży wpływ na na zachowania czytelnicze. Zdaniem wielu specjalistów pojawienie się bibliotek cyfrowych zaowocowało powstaniem nowego trendu: szybszego, płytszego, bardziej fragmentarycznego i mniej skoncentrowanego na treści czytania. Badanie przeprowadzone przez autora miało na celu analizę zmian, które miały miejsce w ciągu ostatniej dekady, przy założeniu, że zrozumienie ich istoty będzie pomocne przy efektywniejszym projektowaniu przyjaznych użytkownikom repozytoriów cyfrowych. Dane zgromadzono na podstawie oceny własnych zachowań dokonanej przez wybraną grupę respondentów. W pierwszym pilotażowym projekcie z 2003 r., mającym sprawdzić adekwatność pytań proponowanego kwestionariusza, zebrano odpowiedzi od 20 osób między 30 a 45 r. życia. Uwzględniono zarówno czytanie dokumentów drukowanych jak elektronicznych. Pytano m.in. o czas poświęcany czytaniu, wyszukiwaniu i przeglądaniu tekstów, szukaniu słów kluczowych, tzw. "głębokiej" lekturze i czytaniu skoncentrowanemu, o liczbę dokumentów czytanych jednorazowo, sposób czytania, częstotliwość sporządzania notatek i zaznaczania fragmentów tekstu, drukowania tekstów w formie elektronicznej w celu zapoznania się z nimi, preferencje dot. nośnika itp. Wyniki: 67% badanych sądzi, że spędza obecnie więcej czasu na czytaniu (pozostali -- tyle samo, co 10 lat temu). Tłumaczy się to nadmiarem informacji i rozwojem technologii cyfrowej. Każdy dokument w sieci ma przeciętnie 9 linków. Każdy użytkownik ściągający taki tekst ma przy okazji możliwość przejrzenia 9 innych. Coraz więcej czasu poświęca się więc na przeglądanie zasobów internetowych, mniej -- na lekturę konwencjonalnych gazet i czasopism. Również dane amerykańskiego urzędu statystycznego potwierdzają rosnące zainteresowanie mediami elektronicznymi i spadek wydatków na media drukowane. Nową tendencją jest pojawienie się nawyku czytania z ekranu. Wiąże się to z częstszym spędzaniem czasu na pobieżnym przeglądaniu tekstu (80% respondentów), wyszukiwaniu słów kluczowych lub potrzebnych informacji (72%), jednoczesnym zapoznawaniu się z kilkoma dokumentami (56%), czytaniem wybiórczym i nielinearnym (82%). Do takiej fragmentarycznej lektury skłania hipertekstowa forma dokumentów, z linkami które odwracają uwagę i utrudniają skupienie się na jednym problemie. Coraz rzadziej czyta się w sposób skoncentrowany, uważny i dogłębny. Większość tekstów jest przeglądana tylko raz. Typowe czynności wykonywane podczas studiowania drukowanych dokumentów, czyli podkreślanie fragmentów tekstu i opatrywanie ich uwagami, nie przyjęły się jeszcze w środowisku cyfrowym. Mimo rosnącej popularności zasobów sieciowych, druk jest nadal preferowaną formą lektury. Ponad 80% badanych drukuje elektroniczne dokumenty "zawsze" lub "często", prawie 90% woli czytać teksty na papierze, tylko 3% -- na ekranie komputera lub podobnych urządzeń. Forma cyfrowa wykorzystywana jest głównie do szybkiego wyszukiwania informacji, w celu poważnej lektury sięga się nadal po materiały w tradycyjnych formach. Na podstawie uzyskanych wyników można wnioskować, że mimo ekspansji mediów elektronicznych, tradycyjne dokumenty będą nadal wykorzystywane, a drukowanie tekstów w celu ich przeczytania będzie nadal przyczyną rosnącej konsumpcji papieru. |