| Analiza | W ramach tzw. „wielkich umów" wydawnictwa sprzedają bibliotekom zestawy czasopism (pakiety), negocjując warunki zakupu nie z pojedynczymi placówkami, a z konsorcjami bibliotecznymi. W art., na podstawie literatury przedmiotu i doświadczeń zawodowych autorki, omówiono mechanizmy działania takich umów, przytaczając przykłady polityki wybranych bibliotek i konsorcjów w tym zakresie. Dzięki licencjom pakietowym biblioteki mogą udostępniać czytelnikom bardzo dużą liczbę tytułów, są one korzystne szczególnie dla małych bibliotek, które samodzielnie nie byłyby wstanie wykupić dostępu do takiej liczby pozycji. Ponadto w ich ramach biblioteki często otrzymują rekordy MARC, narzędzia linkujące czy systemy ERM {(zob. BABIN 2006 z. 1 poz. 28)}, co ułatwia zarządzanie zasobami. Koszty subskrypcji takich baz jednak wciąż rosną, a wydawcy mogą podwyższać cenę pakietów dodając do nich nowe tytuły, nie zgadzając się jednocześnie na rezygnację przez biblioteki z mało popularnych i rzadko wykorzystywanych pozycji. Co więcej, w wyniku kryzysu gospodarczego zmniejszyły się możliwości finansowe bibliotek, na ich moc nabywczą wpływ mają też wahania kursów walut. Ograniczone fundusze tych placówek muszą być dzielone między pakietami czasopism a materiałami innego typu. Biblioteki coraz częściej kwestionują więc opłacalność umów pakietowych i rozważają wycofanie się z nich. Opisano część programu ewaluacji takich kontraktów, obejmującą kolekcje wydawnictwa Taylor & Francis, przeprowadzonej przez bibliotekę Uniwersytetu Technologicznego Queensland w Australii. Ewaluacja miała na celu sprawdzenie, czy nabycie indywidualnych tytułów spośród tych często wykorzystywanych przez użytkowników nie okaże się tańsze, niż wykupienie całego pakietu, zawierającego wiele niepopularnych pozycji (porównano statystyki wykorzystania artykułów z 2007 i 2008 r. z ich cenami w 2009 r.). W jej wyniku zdecydowano się przedłużyć subskrypcję pakietu dot. nauki i technologii i wykupić nowy zbiór z zakresu nauk ścisłych, techniki i medycyny, zrezygnowano natomiast z kolekcji czasopism z nauk społecznych i humanistyki. Zaznaczono, że przy podejmowaniu decyzji o rezygnacji z umowy tego typu należy uwzględnić potrzeby użytkowników biblioteki oraz wyższe koszty zarządzania subskrypcjami indywidualnych tytułów. „Wielkie umowy" są więc wciąż stosunkowo korzystne dla bibliotek, do ich trwałości przyczynia się też polityka konsorcjów bibliotecznych (pomimo swej roli nie zdołały one ograniczyć wzrostu cen czasopism). Jednak ze względu na wady umów pakietowych odczuwane tak przez biblioteki, jak i wydawców oraz trudności finansowe wielu placówek bibliotecznych, pojawiła się potrzeba wypracowania nowych modeli zakupu czasopism -- przedstawiono najważniejsze kierunki zmian w tej dziedzinie, obejmujące dążenie do zróżnicowania oferty i zwiększenie wpływu bibliotek na zawartość pakietów. Zdaniem autorki, w związku ze zmieniającymi się warunkami gospodarczymi przyszłość „wielkich umów" pozostaje niejasna. |