| Analiza | Gwałtowny rozwój technologii cyfrowych i wzrost liczby mediów audiowizualnych i elektronicznych na rynku wydawniczym spowodował w ciągu ostatnich kilku dekad znaczne zmiany w zakresie zachowań czytelniczych i stopniowy spadek zainteresowania tradycyjnymi formami lektury. W art. omówiono literaturę nt. historii rozwoju technik czytania, ich aspektów psychologicznych i kognitywnych oraz różnic dot. wykorzystania tekstu w formie drukowanej i cyfrowej. Przedstawiono również wyniki badania przeprowadzonego w 2009 r. wśród 10 pracowników akademickich (znanych specjalistów z zakresu nauk humanistycznych i społecznych) i analizującego sposoby ich czytania w środowisku elektronicznym, w tym fizyczne aspekty tej czynności oraz relacje między materialnością tekstu a metodami jego lektury. W ramach projektu przeprowadzono z respondentami 14 jakościowych, częściowo ustrukturyzowanych wywiadów (kilka z nich powtórzono, by uzyskać bardziej wiarygodne wyniki). Na ich podstawie wyszczególniono kilka typowych cech czytania treści online, powszechnych w środowisku naukowców, wśród których głównymi są brak ciągłości lektury (przeglądanie spisu treści, zakończenia, śródtytułów, wyszukiwanie w tekście słów kluczowych, pobieżna lektura wybranych fragmentów, sondowanie tekstu w celu znalezienia konkretnych informacji i ewentualnego pobrania publikacji na własny komputer) i jej często pobieżny charakter. Do czynników utrudniających zagłębienie się w tekst zaliczono rozpraszający wpływ urządzeń technologicznych (czytanie z ekranu męczy i powoduje zaburzenia koncentracji, używanie pomocy nawigacyjnych i klikanie, by przejść do następnej strony, odciąga uwagę) oraz multimodalny i hipertekstowy charakter prezentacji treści online (respondenci wspominali o odczuwaniu pewnego rodzaju „przymusu" klikania na linki, czy sprawdzania poczty elektronicznej w trakcie czytania). Za najgorzej dostosowane do „głębokiej" lektury uznano przeglądarki internetowe, lepiej -- najnowsze czytniki e-książek. Podkreślono również wpływ pozycji ciała przy czytaniu druku i treści cyfrowych na proces przyswajania informacji (każdy z przepytanych naukowców miał własne rytuały dot. wyboru miejsc lektury, przybieranych pozycji, sposobu rozmieszczania i trzymania materiałów do przeczytania) oraz wpływ pisania na odpowiednie rozumienie czytanego tekstu (badani nie zarzucili nawyku ręcznego podkreślania wybranych fragmentów i sporządzania notatek z lektur). Wszyscy respondenci stosują w swojej pracy naukowej różne techniki pracy z tekstem, a przy refleksyjnym, głębokim czytaniu oraz lekturze dłuższych form najczęściej wykorzystują papier (książki, czasopisma lub wydruki komputerowe); urządzenia technologiczne natomiast służą im głównie do produkcji, przechowywania, rozpowszechniania, wyszukiwania, pobierania i pobieżnego przeglądania informacji. W zakończeniu autor przedstawia własne sugestie dot. sposobów projektowania przeglądarek i oprogramowania do odczytu tekstu cyfrowego umożliwiających skoncentrowaną lekturę (m.in. eliminacja elementów rozpraszających, wprowadzenie modularnej, dwupoziomowej struktury narzędzi cyfrowych, z trybem do przeglądania i studiowania) oraz podkreśla potrzebę włączenia fizycznej perspektywy do badań nad czytaniem. |