Aktualizowano 20.04.2012
20.04.2012: Dodano konwersję MARC21 ===> MARC BN oraz MARC FIDES ===> MARC21
16.01.2009: Dostosowano sposób kodowania krajów do nowej normy
23.01.2006: BNUSCZ: dodano konwersję pola 600 (tak jak dla BNUS)
11.01.2006: Zmieniono sposób konwersji pola 023
26.08.2005: Wymieniono program (nie konwertował niektórych podpól pola 023)
08.03.2005: Dodano punkt 9.
DOSTOSOWANIE WYPOŻYCZALNI PO KONWERSJI
23.07.2004: Poprawka
(pkt 6, przygotowanie danych ..., uwaga)
23.03.2004: Poprawka programu
(popr. konwersję pola 700/v - dla baz w Latin 2 le
konwertowano polskie litery, np. "tł")
01.09.2003: Uzupełnienie
(pkt 5.11, konwersja 200,
201 i 224 na 245)
24.06.2003: Poprawka
(pkt 5.32, konwersja 600/i na 630/p)
KONWERSJA DANYCH MARC BN ===> MARC21
1. WSTĘP
Celem niniejszego opisu jest przekazanie idei formatu MARC (dla osób,
które z tymi formatami nie zetknęły się) oraz podanie instrukcji dla
wykonania konwersji danych z formatu MARC BN na format MARC21.
2. CO TO JEST FORMAT MARC
Opis bibliograficzny (ksišżki, czasopisma, artykułu itp.) jest
złożony z szeregu danych, takich jak nawisko autora, rok wydania
itp. Dla celów informatycznych trzeba podać nie tylko same dane,
ale także ich znaczenie, np. Moskwa może być nazwiskiem autora,
tytułem ksišżki albo miejscem wydania. Format MARC jest międzynarodowš
umowš, okrelajšcš sposób opisu danych bibliograficznych; cały opis jest
podzielony na strefy, pola i podpola. Strefy sš uwzględniane w opisie
formatu, ale nie majš odpowiednika w samym formacie. Przy opisie formatu
istotny jest nie tylko spis pól i podpól, ale także reguły ich wypełniania,
a w szczególnoci zasady ich powtarzania.
Pola majš trzyznakowe (zwykle trzycyfrowe) nazwy. Niektóre pola
(organizacyjne, w tym LDR i pola o nazwach zaczynajšcych się od
00) mogš mieć stałš długosć i majš wówczas charakter pozycyjny
(znaczenie znaku zależy od pozycji, na której jest umieszczony). Inne
pola składajš się z dwuznakowego wskanika oraz podpól; wskaniki (nie
dotyczš wszystkich pól) nie zawierajš danych bibliograficznych, lecz
informacje o wybranych danych.
Podpola majš jednoznakowe (cyfry lub litery) nazwy i zawierajš właciwe
dane.
3. FORMAT MARC BN i MARC21 (USMARC)
Formaty MARC BN i MARC21 (nazywany poczštkowo USMARC)
sš formatami typu MARC. Jeszcze nie dawno wiele danych było
przygotowywanych w formacie MARC BN i dotychczas wiele bibliotek
prowadzi bazy w tym formacie. Format MARC21 został wprowadzony wraz
ze sprowadzonymi z zachodu systemami bibliotecznymi (INNOPAC,
VTLS, ALEPH, HORIZON) i jest w tej chwili uważany
za format docelowy.
W obu tych formatach te same informacje sš wpisywane w różny sposób
do różnych pól; główne różnice między tymi formatami - pomijajšc różne
nazwy pól i podpól - to:
- wiele informacji w MARC BN wpisywano do specjalnych podpól, a w
MARC21 przeniesiono je do kartotek wzorcowych (np. pseudonimy,
kryptonimy itp.); w ten sposób kartoteki wzorcowe stały się nieodzownš
częciš właciwej bazy,
- inny sposób opisu tytułu,
- znaki umowne, potrzebne do wywietlania i wydruku (np. :, =, /)
zostały w MARC21 wprowadzone do treci (musi je wprowadzać osoba
katalogujšca); w formacie MARC BN znaki te powinny być dodawane przy
wywietlaniu lub wydruku,
- hasła przedmiotowe w MARC BN sš opisywane w polu 600 wg zasady:
w odpowiednim podpolu temat (geograficzny, chronologiczny itp.) oraz
okrelniki; te same hasła w MARC21 sš wpisywane do jednego z pól
600 ... 651 (nazwa osobowa, nazwa pospolita, nazwa geograficzna itp.).
Oto przykład tego samego opisu zapisanego w formacie MARC BN oraz
MARC21; znak "%" i stojšca za nim litera oznaczajš nazwę podpola;
dla czytelnoci wskanik (za symbolem pola) oddzielono spacjami, a spację
we wskaniku zaznaczono kropkš.
Format MARC BN:
001 .. %abnpb %r97 %n004651
002 .. %sn %pa %jb %tzw %ka %fa %b1
008 .. %bpol %la %m1996 %r1
020 .. %a4651/97 %n15
040 pa %apol %cfre
100 p0 %1Klimczuk %2Zdzisław
200 01 %aMost Holandia - Polska %ewspomnienia z dni pracy w Polskich
Zakładach Philips -
jednego z ważnych dla polskiej armii podziemnej orodków produkcji
sprzętu radiowego
201 .. %fZdzisław Klimczuk %g(z przedmowš Józefa Garlińskiego)
210 .. %aWarszawa %c"Bis Press" %d1996 %eWarsz. %g"Librex"
215 .. %a284 s., [48] s. tabl. %b1 il., faks., fot., 1 pl., portr. %c19 cm
230 .. %x83-901494-2-7
311 .. %aZał. częc. fr.
325 .. %aBibliogr. s. 249-252. - Indeks
600 .. %dArmia Krajowa %kpamiętniki
600 .. %aElektrotechnika %fzakłady %fhistoria %gHolandia %kpamiętniki
600 .. %aElektrotechnika %fzakłady %fhistoria %gPolska %kpamiętniki
600 .. %sKlimczuk Zdzisław
600 .. %bPamiętniki polskie %h20 w.
600 .. %tPowstanie 1944 r. warszawskie %kpamiętniki
600 .. %cWarszawa %iPolskie Zakłady Philips S.A. %fhistoria %kpamiętniki
680 .. %a943.8.082.2A/Z:621.3(=393):929(438)A/Z
700 p0 %1Garliński %2Józef %d1913- %vad
Format MARC21:
008 .. %a980713s1996 PL a pol dnam i
015 .. %aPB 4651/97
020 .. %a8390149427
035 .. %abnpb97004651
040 .. %aWA N %cWA N %ePNN
041 0. %apol %gfre
080 .. %a943.8.082.2A/Z:621.3(=393):929(438)A/Z
100 1. %aKlimczuk, Zdzisław
245 10 %aMost Holandia - Polska : %bwspomnienia z dni pracy w Polskich
Zakładach Philips -
jednego z ważnych dla polskiej armii podziemnej orodków produkcji
sprzętu radiowego / %cZdzisław Klimczuk ; (z przedmowš
Józefa Garlińskiego).
260
%aWarszawa : %b"Bis Press", %c1996 %e(Warsz. : %f"Librex").
300 .. %a284 s., [48] s. tabl. : %b1 il., faks., fot., 1 pl., portr. ; %c19 cm.
500 .. %aZał. częc. fr.
504 .. %aBibliogr. s. 249-252. - Indeks.
600 19 %aKlimczuk, Zdzisław
610 29 %aArmia Krajowa %vpamiętniki
610 29 %aPolskie Zakłady Philips (Warszawa)
650 .9 %aElektrotechnika %xzakłady %zHolandia %vpamiętniki
650 .9 %aElektrotechnika %xzakłady %zPolska %vpamiętniki
650 .9 %aPamiętniki polskie %y20 w.
650 .9 %aPowstanie 1944 r. warszawskie %vpamiętniki
651 .9 %aWarszawa %xprzemysł %y1939-1945 r. %vpamiętniki
700 1. %aGarliński, Józef %d(1913- ). %ePrzedm.
920 .. %a83-901494-2-7
4. KONWERSJA DANYCH Z MARC BN DO MARC21
Załšczone programy wykonujš odpowiednio konwersję rekordu bibliograficznego
dla ksišżki (BNUS) oraz rekordu bibliograficznego dla wydawnictw
cišgłych (BNUSCZ) z formatu MARC BN na format MARC21.
Reguły konwersji sš zaszyte w programie, ale można je uzupełnić tworzšc
opisany niżej zbiór KONWER. Konwersja jest wykonywana na zbiorze
tekstowym, wynikiem też jest zbiór tekstowy; wynika stšd, że konwersja nie
jest ograniczona do baz utrzymywanych w systemie MAK. Ponieważ w
zbiorze tekstowym opisy występujš jeden za drugim, każdy opis musi zaczynać
się polem 001 (umowny separator opisów w MARC BN). W zbiorze
wynikowym każdy opis będzie się też zaczynał polem 001.
Należy przypomnieć, że żaden z programów nie zapewnia całkowitej
poprawnoci wyników, szczególnie dla ksišżek wielotomowych.
Po wykonaniu konwersji należy dokonać bardzo wnikliwej korekty
wyników; czasem warto przed wykonaniem konwersji odpowiednio
przygotować dane, być może podzielić je na grupy i wykonać konwersję
dla każdej grupy oddzielnie.
5. REGUŁY KONWERSJI
Poniżej podano niektóre reguły konwersji, w miarę możliwoci będš one
uzupełniane; dla uproszczenia
przyjęto zapis: podpole xxx/y oznacza podpole y pola xxx.
O ile nie powiedziano inaczej każde pole jest konwertowane do oddzielnego
pola, a podpola tego samego pola - do tego samego pola.
5.1. Pole 001 jest konwertowane do pola 001, przy czym podpola
a, r i n sš (wszystkie) zamieniane na podpole a
i łšczone ze sobš bez spacji.
5.2. Pole 002 w konwertowanym dokumencie powoduje utworzenie pola
LDR w dokumencie wynikowym z następujšcymi podpolami:
- a: +++++
- b: zawartoć 002/s
- c: a
- d: m
- e: ++22+++++
- f: +
- g: i
- h: +++++
5.3. Pole 008 w konwertowanym dokumencie powoduje utworzenie pola
008 w dokumencie wynikowym z następujšcymi podpolami:
- b: s
- c: dotychczasowa zawartoć 008/m lub ++++
- d: ++++
- e: dotychczasowa zawartoć 008/b ze zmianš kodu kraju;
tablica kodów podana poniżej
- f: ++++
- g: +
- h: +
- i: ++++
- j: +
- k: a
- l: +
- m: +
- n: +
- o: +
- p: +
- n: dotychczasowa zawartoć 040/a lub "pol"
- s: +
- t: d
Stare i nowe kody krajów sš następujšce (stary kod przed nawiasem, nowy
kod w nawiasie):
AGO (ao+), ALB (aa+), ANT (na+), ARG (ag+), ARM (ai+), AUS (at+),
AUT (au+), AZE (aj+), BEL (be+), BGR (bu+), BHS (bf+), BIH (bn+),
BLR (bw+), BMU (bm+), BOL (bo+), BRA (bl+), CAN (xxc), CHE (sz+),
CHL (cl+), CHN (cc+), CMR (cm+), COL (ck+), CRI (cr+), CUB (cu+),
CZE (xr+), DEU (gw+), DNK (dk+), DOM (dr+), ECU (ec+), EGY (ua+),
ESP (sp+), EST (er+), FIN (fi+), FRA (fr+), GBR (xxk), GEO (gs+),
GRC (gr+), GTM (gt+), HRV (ci+), HUN (hu+), IDN (io+), IND (ii+),
IRL (ie+), IRN (ir+), ISL (ic+), ISR (is+), ITA (it+), JPN (ja+),
KAZ (kz+), KEN (ke+), KOR (ko+), KOS (kv+), LBN (le+), LIE (lh+),
LKA (ce+), LSO (lo+), LTU (li+), LUX (lu+), LVA (lv+), MCO (mc+),
MDA (mv+), MEX (mx+), MKD (xn+), MLG (mg+), MLI (ml+), MLT (mm+),
MNG (mp+), MON (mo+), MOZ (mz+), MUS (mf+), NGA (nr+), NIC (nq+),
NLD (ne+), NOR (no+), NZL (nz+), PAK (pk+), PAN (pn+), PER (pe+),
PHL (ph+), PNG (pp+), POL (pl+), PRI (pr+), PRT (po+), PRY (py+),
ROM (rm+), RUS (ru+), SEN (sg+), SGP (si+), SMR (sm+), SVK (xo+),
SVN (xv+), SWE (sw+), SYR (sy+), TGO (tg+), THA (th+), TTO (tr+),
TUR (tu+), TZA (tz+), UKR (un+), URY (uy+), USA (xxu), UZB (uz+),
VAT (vc+), VEN (ve+), VNM (vm+), WSM (ws+), YUG (rb+), ZAF (sa+),
ZAR (cg+), ZMB (za+), ZWE (rh+).
5.4. Podpole 020/a jest konwertowane do podpola 015/a,
na poczštku sš dopisywane znaki "PB ".
5.5. Pole 023 jest konwertowane do pola 960
lub 923 w zalenoci od odpowiedzi na zadawane przez program
pytanie. Przy konwersji do pola 960 nazwy podpól nie sš zmieniane,
natomiast przy konwersji do pola 923 nazwy podpól x, a,
b, d, c, w, f, n, s,
k, p i u pozostajš bez zmian, a pozostałe podpola
przechodzš: g --> 1,
h --> 2, i --> 3,
j --> 4, l --> 5, m --> 6,
r --> 7, o --> 8;
przed konwersjš podpola pola 023 sš posortowane następujšco:
o, f, s,
k, n, a, x, b, c, w,
p, g, h, i, j, l, m,
r, u, d, 1, 2.
5.6. Podpola 040/a, 040/b, 040/c, 040/o i
040/p sš konwertowane odpowiednio do podpól 041/a,
041/b, 041/g, 041/h i 041/h; przed konwersjš
podpola sš sortowane w kolejnoci a, b, c i o,
a po konwersji podpola a sš łšczone ze sobš bez spacji; wskaniki
sš ustawiane następujšco:
- jeli nie było wskaników: ".."
- jeli były wskaniki, pierwszy był "t" lub "z": "1."
- jeli były wskaniki, pierwszy był "p": "0."
- jeli były wskaniki, pierwszy nie był "t", "z" ani "p": pierwszy
bez zmian, drugi - kropka.
5.7. Pola 100 sš konwertowane do pola 100 (pierwsze
wystšpienie) oraz do pól 700 (dalsze wystšpienia); reguły konwersji:
- ustawienie wskaników:
- "0." jeli: a) były wskaniki i pierwszy wskanik był "i" lub
b) nie było wskaników i nie ma podpola 1
- "1." jeli: a) były wskaniki i pierwszy wskanik nie był "i" lub
b) nie było wskaników i jest podpole 1
- podpola sš sortowane w kolejnoci
1, 2, 4, 6, 3, 5, d
- w podpolach 1 i 2
usuwane sš zbędne spacje (po mylniku), po podpolu 1 wstawiany jest
przecinek i podpola sš ze sobš łšczone
- jeli jest to pierwsze wystšpienie,
to do połšczonego podpola 1 dołšczane sš też podpola 4 i
6
- jeli jest podpole d i
nie ma podpola 5, to podpole d jest umieszczane w nawiasach,
przed minusem dopisywana jest spacja
- jeli nie ma podpola d i
jest podpole 5, to podpole 5 jest umieszczane w nawiasach
- jeli jest podpole d i
podpole 5, to przed podpolem 5 dodawany jest nawias
otwierajšcy, przed pierwszym wystšpieniem podpola d dopisywany jest
rednik, a za podpolem nawias zamykajšcy,
- po wykonaniu powyższych czynnoci
podpola sš konwertowane następujšco:
- pierwsze wystšpienie pole 100 na pole 100, podpole
1 (z włšczonymi podpolami 2, 4 i 6) na
a, podpole 3 na b, podpole 5 na c,
podpole d na d
- następne wystšpienia pola 100 na pole 700, podpole
1 (z włšczonymi podpolami 2) na a, podpole
4 na c, podpole 6 na a, podpole
3 na b, podpole 5 na c,
podpole d na d
5.8. Pola 110 sš konwertowane do pola 110 (pierwsze
wystšpienie) oraz do pól 710 (dalsze wystšpienia); reguły konwersji:
- wskaniki sš ustawiane na "2."
- podpola sš sortowane w kolejnoci 1, 6, 2, 7
- podpola 6 i 7 (jeli sš) sš umieszczane w nawiasach
- przed podpolem 2 jest dopisywana kropka
- podpola sš konwertowane (do pola 110 lub 710) następujšco:
podpola 1 i 6 na a, podpola 2 i 7 na
b
- w wynikowym polu 110 podpola a sš łšczone
5.9. Pola 120 sš konwertowane do pola 110 lub 111
(pierwsze wystšpienie) oraz do pól 710 lub 711 (dalsze
wystšpienia); reguły konwersji:
- wskaniki sš ustawiane na "2."
- podpola sš sortowane w kolejnoci
1, 6, 2, 7, 3, 4, 5,
8
- pierwsze wystšpienie podpola 6 i 7 jest umieszczane w nawiasach
- przed podpolami 2 i 3 jest dopisywana kropka
- przed podpolami 4, 5 i 8 jest dopisywany rednik
- jeli jest co najmniej jedno z podpól 4, 5 lub 8, to
na poczštku pierwszego z tych podpól dopisywany jest nawias otwiarajšcy,
a na końcu ostatniego - nawias zamykajšcy; ponadto usuwany jest rednik
przed pierwszym z tych podpól
- po wykonaniu powyższych czynnoci podpola sš konwertowane następujšco:
- pierwsze wystšpienie, jest podpole 1: pole 120 na pole
110, podpole 1 na a, podpola 2 i 3
na b, podpole 4 na n, podpole 5 na d,
podpole 8 na c
- pierwsze wystšpienie, brak podpola 1: pole 120 na pole
111, podpole 3 na a, podpole 2
na b, podpole 4 na n,
podpole 5 na d, podpole 8 na c
- następne wystšpienia, jest podpole 1: pole 120 na pole
710, podpole 1 na a, podpola 2 i 3
na b, podpole 4 na n, podpole 5 na d,
podpola 6 i 8 na c
- następne wystšpienia, brak podpola 1: pole 120 na pole
711, podpole 3 na a, podpole 2
na b, podpole 4 na n, podpole 5 na d,
podpola 6 i 8 na c
5.10. Podpola 130/1 i 130/3 sš konwertowane odpowiednio do
podpól 130/a i 130/p, przed podpolem 130/p
(na końcu poprzedniego podpola) jest dopisywana kropka; pierwszy
wskanik (jeli był) jest zachowany, drugi jest kropkš.
5.11. Pola 200, 201 i 224 sš
konwertowane do pola 245; po wczytaniu dokumentu przeznaczonego
do konwersji wykonywane sš następujšce operacje:
- podpola sš sortowane w kolejnoci
- pole 200: x, a, d, e, r,
- pole 201: f, d, g, r,
- pole 224: x, a, b, e, r,
f, d,
- w polu 224 łšczy się następujšce po sobie podpola:
- a i b z dopisaniem znaku rozdzielajšcego "=",
- a i e z dopisaniem znaku rozdzielajšcego ":",
- a i r z dopisaniem znaku rozdzielajšcego "=",
- a i f z dopisaniem znaku rozdzielajšcego "/",
- a i d z dopisaniem znaku rozdzielajšcego ";",
- w polu 200 łšczy się następujšce po sobie (identyczne) podpola:
- d i d z dopisaniem znaku rozdzielajšcego "=",
- e i e z dopisaniem znaku rozdzielajšcego ":",
- w polu 201 łšczy się następujšce po sobie (identyczne) podpola:
- f i f z dopisaniem znaku rozdzielajšcego ",",
- g i g z dopisaniem znaku rozdzielajšcego ";",
- pola 200 i 201 sš porzšdkowane wg zawartoci podpola
z; przy porzšdkowaniu brane sš pod uwagę tylko cyfry, jeli
nie ma cyfr, to przyjmuje się wartoć zero (te pola ustawiane sš na
poczštku); pola bez podpola z ustawiane sš na końcu,
- ze wszystkich pól 200, 201 i 224 tworzone jest
jedno pole 245,
- ustawienie wskaników:
- jeli w pierwszym z pól 200 i 201 nie było wskaników,
to wpisuje się zero i spację,
- jeli w pierwszym z pól 200 i 201 były wskaniki, to
sš one przenoszone do tworzonego pola 245 w odwrotnej
kolejnoci; ponadto:
- jeli pierwszy (po zmianie kolejnoci) wskanik jest "2", to
jest zamieniany na "1",
- jeli drugi (po zmianie kolejnoci) wskanik jest literš, to
jest zamieniany na "0",
- do pola 245 przenoszone sš kolejne podpola:
- z pola 200 podpola a, d, e,
r, x, n i p,
- z pola 201 podpola f i g,
- gdy istnieje w dokumencie 200/x:
- przed podpolem 245/x dopisywane jest podpole 245/n
z zawartociš pobranš z podpola 224/x (jeli to podpole
istnieje w dokumencie),
- przed podpolem 245/x dopisywane jest podpole 245/p
z zawartociš pobranš z podpola 224/a (jeli to podpole
istnieje w dokumencie),
- na końcu podpola poprzedzajšcego podpole 245/n i
245/x dopisywana jest ("przyklejona" do tekstu) kropka,
a na końcu podpola poprzedzajšcego podpole 245/a dopisywany
jest ("przyklejony" do tekstu) przecinek,
- jeli podpole 245/x nie jest ostatnie, to następne
podpole jest przenazywane na p, a kolejne następne - na
y,
gdy nie istnieje w dokumencie 200/x, jest 023/o i brak
227: w podpolach a, e, f i g sš
wyszukiwane teksty zaczynajšce się od słów podanych w niżej podanej
tablicy; teksty za tymi słowami (w podpolu)
sš przenoszone do tworzonych podpól n i p,
do podpól poprzedzajšcych niej podane podpola dopisuje się (na końcu)
podany znak:
- przed podpolem d znak "=",
- przed podpolem e znak ":",
- przed podpolem r znak "=",
- przed podpolem f znak "/",
- przed podpolem g znak ";",
zostajš zamienione nazwy podpól: podpola a na a, podpola
d, e i r na b, podpola f i g
na c, podpola n i x na n, podpola p
na p i podpola y na y,
w wynikowym polu 245 łšczy się następujšce po sobie podpola:
- a i a z dopisaniem znaku rozdzielajšcego ";",
- b i e z dopisaniem znaku rozdzielajšcego ";",
- b i b z dopisaniem spacji,
- c i a z dopisaniem znaku rozdzielajšcego ".",
- c i b z dopisaniem spacji,
- c i c z dopisaniem spacji,
- p i y z dopisaniem spacji.
Słowa, które sš poczštkiem wycinanych tekstów:
A., Abt., Abth., Album, Anhang.,
Annexe, Appendix, Atlas,
B., Bd., Beih, Beiheft, Book,
Brodz., Brosz., Bd,
C., ~5C, ~5Cast, Cišg., Cl~'e,
cours, Cz., [Cz.,
D., Dielo, D~'il, [D~il., Dod.,
Dodatek, Dosis, Dz., Dzieło,
F., Fasc., [Fasc.,
H., [H., Hauptbd., Hbd., Heft,
Indeks, Index, Indrod., Inw,
Jedn., [Jedn.,
Kd., Kn., Kniga, Knj., Kompendium,
K~:ot, Ks., Ksišż.,
Lehrgang, Leg, Lekcja, Lfg, Lib.,
Lipiec, Lnj.,
No, Nr,
Ob~5s~5c., Otd., Okres,
P, P., Pars, Partie, Padziernik,
Pitre, Planches, Podstawa, Posz., Pril.,
Przypisy, Ps, Pt.,
R., Reihe, Register, Rejestr, Repetytorium,
[Rink, Rozdz., Rozdz,
S-Bd., Sec., Sem., Semestr, Ser.,
S~'er., Serie, Ser.Tagebuch, Serja, Sesja,
Sierpień, Skr., Sposzyt, Supl., [Supl.,
Suppl., Suite, Sv.,
T, T., [T., Tetr, Th,
Th., Theil, Tl., Tomos, Traite,
Unidad, Uzup., Uzupełnienie,
Vip., Vol, Vol., [Vol., Vyp.,
Wol., [Wol., Wrzesień, Wykł.,
Z., Zv., [Zv., Załšcznik.
5.12. Pole 205 jest konwertowane do pola 250; wskaniki sš
pomijane, przed podpolem f (lub g, jeli nie ma f)
dopisywany jest znak "/", następnie podpola a i b sš
konwertowane do podpola a, a podpola f i g - do
podpola b.
5.13. Podpola 206/a sš konwertowane do podpola 254/a,
przy czym zachowane zostajš wskaniki pól.
5.14. Podpola 207/a sš konwertowane do podpola 255/a,
przy czym zachowane zostajš wskaniki pól.
5.15. Pole 210 jest konwertowane do pola 260 wg następujšcych
reguł:
- sšsiadujšce ze sobš identyczne podpola e, g, h i
r sš ze sobš łšczone, między podpolami r jest wstawiany
znak "="
- wszystkie pola 210 sš ze sobš łšczone, zbędne podpola d
(wg pola 002) sš eliminowane
- pierwszy wskanik jest zachowywany (jeli jest), drugi pomijany
- przed pierwszym podpolem a dopisywany jest znak ";"
- przed pierwszym podpolem c i g dopisywany jest znak ":"
- przed pierwszym podpolem r dopisywany jest znak "="
- przed pierwszym podpolem d i h dopisywany jest znak ","
- e (jeli jest) umieszczane jest w nawiasach
- podpola sš konwertowane następšco: a i e - bez zmian,
podpola c i r sš przenoszone do b, podpole d
- do c, podpola g - do f, podpola h
- do g, podpola b - do a
5.16. Pola 215 sš konwertowane do pola 300, podpola
a, b, c i d sš przenoszone odpowiednio do podpól
a, b, c i e, wskaniki zostajš zachowane;
na końcu podpola poprzedzajšcego (przed przeniesieniem) podpole b
dopisywany jest dwukropek, przed c - rednik, przed d -
znak plus; sposób przenoszenia zależy od warunków:
- Pole 215 występuje jednokrotnie: pole 215 jest
konwertowane do pola 300.
- Pole 215 występuje
co najmniej dwa razy, w pierwszym wystšpieniu jest podpole c,
w drugim wystšpieniu brak tego podpola: podpole c z pierwszego
wystšpienia jest przenoszone do drugiego wystšpienia, po czym
konwertowane jest drugie i następne wystšpienia pola.
- Pole 215 występuje
co najmniej dwa razy, w drugim wystšpieniu jest podpole c:
pierwsze wystšpienie jest ignorowane, konwertowane jest drugie i
następne wystšpienia pola.
5.17. Pola 225, 226, 227 i 228 sš konwertowane
do pól 440, 490, 500, 800 oraz 830
wg następujšcych reguł:
- podpola pola 225 sš następujšco sortowane:
a, e, f, c, p, g, b,
r, k, d, w, l, x, y,
h, i
- gdy brak podpól c, e, p, f, b i
g pola sš konwertowane do pola 440, podpola a,
h i x odpowiednio do podpól a, v i x
(podpole x nie dotyczy pola 226):
- gdy brak wskaników lub pierwszy wskanik jest małš literš
wskaniki sš ustawiane na ".0"
- gdy nie zachodzi powyższy warunek pierwszy wskanik jest przenoszony
do drugiego i w polu wynikowym pierwszy wskanik jest pomijany
- przed podpolem h jest dopisywany rednik
- przed podpolem x jest dopisywany przecinek
- teksty "ISSN" i "ISBN" na poczštku podpola x sš usuwane
- gdy jest podpole c, e, p, f, b lub
g
- z pola 225 tworzone jest pole 830, które zawiera:
- wskaniki ".0"
- podpole a: treć przeniesiona z podpola a (jeli
jest to podpole), następnie w nawiasach treć z podpola f
(jeli jest to podpole), na końcu kropka (tylko jeli jest podpole
c)
- podpole p (tylko jeli jest podpole c): treć
przeniesiona z podpola c
- podpole v (tylko jeli brak podpola c i jest podpole
h lub sš podpola c i i): treć przeniesiona
z podpola h (gdy brak c) lub i (gdy jest
c); poprzednie podpole jest zakończone rednikiem
- jeli pola 226, 227 i 228 zawierajš podpole
f, to tworzone jest pole 800 które zawiera:
- wskaniki "1."
- podpole a: treć przeniesiona z podpola f zakończona
kropkš
- podpole t: treć przeniesiona z podpola a
- podpole v (tylko jeli jest podpole h): treć
przeniesiona z podpola h; poprzednie podpole jest zakończone
rednikiem
- jeli pola 226, 227 i 228 nie zawierajš podpola
f, to tworzone jest pole 830 które zawiera:
- wskaniki ".0"
- podpole a: treć przeniesiona z podpola a
- podpole v (tylko jeli jest podpole h): treć
przeniesiona z podpola h; poprzednie podpole jest zakończone
rednikiem
- jeli pola 225, 226, 227 i 228 zawierajš
podpole i i h lub x i y, to tworzone jest
podpole 500/a które zawiera:
- tekst: "Ser. gł. : " (jeli jest podpole x i h)
- tekst: "ISSN ser. gł. : " (jeli jest podpole x i brak
h)
- tekst: "Numeracja ser. gł. : " (jeli brak podpola x i
jest h)
- treć przeniesionš z podpola x (jeli jest podpole x)
- treć przeniesionš z podpola h (jeli jest podpole h)
- pola 225, 226, 227 i 228 sš konwertowane
do pola 490 następujšco:
- wskaniki "1."
- usuwany jest tekst "ISSN" na poczštku podpola x i y
- przed podpolami h i i dopisywany jest rednik
- przed podpolami x i y dopisywany jest przecinek
- podpola pola 225:
a, e, f, c, p, g,
b, r, k, d, w, l i
x - bez zmian, podpola h i i sš przenoszone
do v, podpola y - do x
- podpola pola 226:
a, e i f - bez zmian, podpole h jest
przenoszone do v
- podpola pola 227:
a, e, p, f, b i d - bez
zmian, podpola h i i sš przenoszone do v,
podpola c - do a
- podpola pola 228:
a, e, f, c, p i g sš
przenoszone do a, podpola h i i - do
v, podpole y - do x
- po wykonaniu powyższych operacji podpole 490/a jest łšczone
z następujšcym po nim podpolem (w nawiasie podano znak wstawiany
między łšczone podpola):
- e, p, r i w (znak ":")
- f, g, k i l (znak "/")
- c i d (znak ".")
ponadto przed podpolem b dopisywany jest znak "=" i podpole
b jest zamieniane na a (ale nie łšczone z poprzednim
podpolem); przykład: podpola a ... e ... f
... b ... zostanš połšczone następujšco: a ... : ... /
... = a ...
5.18. Pole 230 jest konwertowane do pól 020, 920 i
028
- Konwersja do pola 020:
podpola pola 230 sš sortowane w kolejnoci x, o,
b, następnie
pomijane sš mylniki (znaki "minus") i połšczone podpola 230/x,
230/o w nawiasach i 230/b w nawiasach sš wpisywane do pola
020/a; podpole 230/y jest konwertowane do podpola
020/z; uwaga: jeli nie ma podpola 230/x, to nawiasy nie
będš zamknięte.
- Konwersja do pola 920
(tylko wtedy, gdy jest podpole 230/x): podobnie, jak w przypadku a)
podpola sš sortowane w kolejnoci x, o, b; następnie
połšczone podpola 230/x, 230/o w nawiasach i 230/b
w nawiasach sš wpisywane do pola 920/a.
- Konwersja do pola 028
(tylko wtedy, gdy jest podpole 230/x i 230/m): podpole
230/m jest konwertowane do podpola 028/a; jeli podpole
230/m zaczyna się od znaków "zn", to przy konwersji pomijanych
jest pierwszych 12 znaków tego podpola
5.19. Pole 240 jest konwertowane do pola 773, przy czym podpola
sš przenoszone następujšco: podpole a do podpola p, a
podpola v, r, d,n i s do podpola
g; sšsiednie podpola g sš łšczone ze sobš bez spacji.
5.20. Podpole 300/a jest konwertowane do podpola 501/a
bez zmian, zachowane zostajš wskaniki pól.
5.21. Podpola 310/a, 311/a, 321/a, 323/a
i 350/a sš konwertowane do podpola 500/a, przy czym
zachowane zostajš wskaniki pól.
5.22. Podpola 320/a sš konwertowane do podpola 521/a,
jeli były wskaniki, to zostajš zmienione na "8.".
5.23. Podpola 322/a sš konwertowane do podpola 580/a.
5.24. Podpola 325/a sš konwertowane do podpola 504/a,
przy czym zachowane zostajš wskaniki pól.
5.25. Podpola 330/a sš konwertowane do podpola 505/a,
przy czym zachowane zostajš wskaniki pól.
5.26. Podpole 426/a jest konwertowane do podpola 246/a, przy
czym na poczštku pola dopisywane jest podpole i ze stałš treciš
"Tyt. oryg.:"; wskaniki sš ustawiane na "1.".
5.27. Podpola 500/a sš konwertowane do podpola 740/a;
wskaniki sš ustawiane na "02".
5.28. Podpola 520/a, 533/a, 699/a i 801/a sš
konwertowane do podpola 500/a.
5.29. Podpola 522/a sš konwertowane do podpól 830/a;
pierwszy wskanik (jeli był) jest zachowany, drugi jest kropkš.
5.30. Podpola 530/d i 530/e sš konwertowane odpowiednio do
podpól 246/a i 246/b; wskaniki (jeli sš) sš ustawiane na
"11".
5.31. Podpola 531/a i 531/e sš konwertowane
odpowiednio do podpól 246/a i 246/b; wskaniki sš ustawiane
następujšco:
- jeli drugi wskanik był "o" lub "s": ustaw wskaniki na "10"
- jeli drugi wskanik był "h": ustaw wskaniki na "13"
- jeli drugi wskanik był "k" lub "l": ustaw wskaniki na "14"
- jeli drugi wskanik był "m": ustaw wskaniki na "15"
- jeli drugi wskanik był "g": ustaw wskaniki na "18"
- jeli drugi wskanik był "n": ustaw wskaniki na "16"
- jeli nie zachodzi żaden z powyższych przypadków: ustaw wskaniki na "1.".
5.32. Pole 600 jest konwertowane (w zależnoci od
spełnionych warunków) do jednego z pól 600, 610, 630,
650 lub 651; opisane poniżej warunki sš sprawdzane, gdy
poprzednie warunki nie zostały spełnione:
- Istnieje podpole c: pole
600 jest konwertowane do pola 651, a podpola
c, f, g, h, i i k sš
konwertowane odpowiednio do podpól a, x, z,
y, x i v; dopisywane wskaniki: ".9".
- Istnieje podpole d: pole
600 jest konwertowane do pola podpola 610, a podpola
d, f, g, h, i i k sš
konwertowane odpowiednio do podpól a, x, z,
y, t i v; dopisywane wskaniki: "29".
- Istnieje podpole a lub
b lub w lub t lub e: pole
600 jest konwertowane do pola podpola 650, a podpola
a, s, b, t, w, e,
f, g, h, i i k sš
konwertowane odpowiednio do podpól a, a, a,
a, a, a, x, z, y,
x i v; dopisywane wskaniki: ".9".
- Istnieje podpole s: pole
600 jest konwertowane do pola 600, a podpola
s, f, g, h, i i k sš
konwertowane odpowiednio do podpól a, x, z,
y, t i v; dopisywane wskaniki: "19".
- Istnieje podpole r: pole
600 jest konwertowane do pola 630, a podpola
r, f, g, h, i i k sš
konwertowane odpowiednio do podpól a, x, z,
y, p i v; dopisywane wskaniki: "09".
5.33. Pole 666 jest konwerowane do pola 691 bez zmiany nazwy
podpól (podpola: 1, 2, 3, 4, 5,
6, 7, 8, 9, a, b, c,
d).
5.34. Podpola 667/a i 667/b sš konwertowane odpowiednio
do podpól 692/a i 692/b.
5.35. Podpola 680/a i 680/l sš konwertowane do podpola
080/a.
5.36. Pola 700 sš konwertowane do pola 700; reguły konwersji:
- ustawienie wskaników:
- "0." jeli: a) były wskaniki i pierwszy wskanik był "i" lub
b) nie było wskaników i nie ma podpola 1
- "1." jeli: a) były wskaniki i pierwszy wskanik nie był "i" lub
b) nie było wskaników i jest podpole 1
- podpola sš sortowane w kolejnoci
1, 2, 4, 6, 3, 5, d,
v, p, r, y, z, o, s,
k
- w podpolach 1 i 2
usuwane sš zbędne spacje (po mylniku), po podpolu 1 wstawiany jest
przecinek i podpola sš łšczone ze sobš i z podpolem 4, za którym
dopisywany jest przecinek
- jeli jest podpole d i
nie ma podpola 5, to podpole d jest umieszczane w nawiasach,
jeli jest minus, to dopisywana jest spacja
- jeli nie ma podpola d i
jest podpole 5, to podpole 5 jest umieszczane w nawiasach
- jeli jest podpole d i
podpole 5, to przed podpolem 5 dodawany jest nawias
otwierajšcy, przed pierwszym wystšpieniem podpola d dopisywany jest
rednik, a za podpolem nawias zamykajšcy,
- podpola v sš ze sobš
łšczone, separatorem jest gwiazdka
- przed podpole v dopisywana
jest kropka, a treć tego podpola jest zamieniana następujšco (przed
nawiasem stara treć, nowa treć w nawiasie): AU (pomijane), IL (Il.),
OP (Oprac.), AK (Aut. wyboru), WS (pomijane), AD (Przedm.), RD (Red.),
NU (Red. nauk), TŁ (Tł.), ED (Wyd.), WG (Wg)
- po wykonaniu powyższych czynnoci
podpola sš konwertowane następujšco: podpole 1 (z włšczonymi
podpolami 2 i 4) na a, podpole 6 na c,
podpole 3 na b, podpole 5 na c,
podpole d na d, podpole v na e, podpole
c na 6
5.37. Pola 710 sš konwertowane do pola 710; reguły konwersji:
- wskaniki sš zachowywane
- podpola sš sortowane w kolejnoci 1, 6, 2, 7,
v
- podpola sš konwertowane następujšco:
podpola 1 i 6 na a, podpola 2 i 7 na
b
5.38. Pola 720 sš konwertowane do pola 711; reguły konwersji:
- wskaniki sš ustawiane na "2."
- podpola sš sortowane w kolejnoci
1, 6, 2, 7, 3, 4, 5,
8
- pierwsze wystšpienie podpola 6 i 7 jest umieszczane w nawiasach
- przed podpolami 2 i 3 jest dopisywana kropka
- przed podpolami 4, 5 i 8 jest dopisywany rednik
- jeli jest co najmniej jedno z podpól 4, 5 lub 8, to
na poczštku pierwszego z tych podpól dopisywany jest nawias otwiarajšcy,
a na końcu ostatniego - nawias zamykajšcy; ponadto usuwany jest rednik
przed pierwszym z tych podpól
- po wykonaniu powyższych czynnoci podpola sš konwertowane następujšco:
podpola 1 i 3 na a, podpole 2
na e, podpole 4 na n, podpole 5 na d,
podpole 8 na c, podpole v na e
5.39. Podpola 800/a i 800/b sš konwertowane odpowiednio do
podpól 510/a i 510/b; jeli w podpolu a jest tekst
" s." lub " S.", to przed tym tekstem jest wstawiane podpole b.
5.40. Podpola 830/a, 830/p i 830/v sš konwertowane do
tych samych podpól, wskaniki pól zostajš zachowane.
5.41. Podpola 831/t, 831/a i 831/v sš konwertowane
odpowiednio do podpól 800/a, 800/t i 800/v
(uwaga: zamienione podpola t i a), wskaniki pól
zostajš zachowane.
5.42. Podpola 901/a sš konwertowane do tego samego podpola
(tj. 901/a).
5.43. Podpola 998/a i 998/b oraz 999/a i 999/b
sš konwertowane odpowiednio do podpól 999/a i 999/b.
5.44. Jeli w polu 200 nie ma wskaników, to do wynikowego pola 245
dopisywany jest zawsze pierwszy wskanik 1.
5.45. Na końcu pól 245, 250, 260, 300,
500, 501, 502, 504, 505, 506,
510, 521, 530, 533, 534, 535,
536, 561, 580, 583 i 585 jest zawsze
dopisywana kropka.
6.
PRZYGOTOWANIE DANYCH DO KONWERSJI
Z BAZY MAK
PROWADZONEJ W MARC BN
Ponieważ każdy opis do konwersji musi zaczynać się od pola 001, należy:
- sprawdzić, czy każdy dokument w bazie zawiera pole 001; jeli
pola nie ma trzeba je dopisać (np. operacjš grupowš is),
- sprawdzić, czy w żadnym dokumencie pole 001 nie występuje co
najmniej dwa razy; jeli występuje - należy je skrelić,
- sprawdzić, czy pole 001 jest zawsze na poczštku dokumentu; tej
operacji nie można wykonać globalnie (szukanie wg kryterium nie umożliwia
pytania o położenie pola), a sprawdzanie wizualne jest mało atrakcyjne.
Zaleca się więc takš metodę: otworzyć bazę w trybie T (dla szybszego
wykonania operacji, po uprzednim zrobieniu kopii bazy), zaznaczyć wszystkie
dokumenty (zaznaczenie grupy dokumentów od 1 do 99999999), wykonać operację
rz, potem M (przenieć pole w inne miejsce), dalej wybrać pole
001, na poczštek.
Uwaga: W programie MAK z datš 22.07.2004 lub póniejszš jest
specjalny operator dla szukania wg kryteriów ("$"), który pozwala szukać
dokumentów nie spełniajšcych powyższych warunków.
Po wykonaniu powyższych czynnoci należy wyeksportować dane, wybierajšc
postać danych MARC.
7. PRZYGOTOWANIE ZBIORU KONWER
Jak już wspomniano zasady konwersji sš "zaszyte" w programie; można jednak
dołšczyć (w bieżšcym katalogu) zbiór o zastrzeżonej nazwie "KONWER",
który rozszerza zasady konwersji. Należy zauważyć, że programy konwersji nie
wymagajš, aby wszystkie nazwy były trzyznakowe. W zbiorze KONWER:
- puste linie sš nieistotne,
- wielokrotne spacje sš redukowane do jednej,
- spacje na poczštku i końcu wiersza sš pomijane,
- rednik oznacza komentarz, tzn. pominięcie wszystkich znaków do końca
wiersza.
Zbiór KONWER składa się z trzech częci:
- częć pierwsza rozszerza zestaw dopuszczalnych pól i podpól,
- gwiazdka, oddzielajšca częć pierwszš od drugiej,
- częć druga opisuje pola i podpola konwertowane.
Częć pierwsza: każdy wiersz opisuje jedno pole;
na poczštku wiersza jest nazwa pola, potem kolejne nazwy podpól, wszystkie
elementy sš oddzielone spacjš.
Częć druga: każdy wiersz opisuje jeden sposób
konwersji; na poczštku wiersza jest nazwa pola do konwersji, potem nazwa
pola wynikowego, następnie kolejne pary nazw podpól: pierwsza z pary jest
nazwš podpola do konwersji, druga - nazwš podpola wynikowego (patrz przykład).
Wszystkie elementy sš oddzielone spacjš.
Zasady konwersji zapisane w programie sš ważniejsze, niż dodane w zbiorze
KONWER. Program uzupełnia wewnętrzne tablice o dane zapisane w tym
zbiorze.
Przykład:
;częć pierwsza, okrelimy dodatkowe pola i podpola, które występujš w
naszych danych
100 7 8 ; w polu 100 występujš podpola 7 i 8
3001 a b c ; występuje pole 3001 z podpolami a, b i c
3010 xx xy xz ; w wynikach wystšpi pole 3010 z podpolami xx, xy i xz
* ; oddzielenie częci pierwszej od drugiej
;częć druga, powiemy jak konwertować pola i podpola
100 100 7 a 8 a ; podpole 7 pola 100 zamień na podpole a pola 100
; podpole 8 pola 100 zamień na podpole a pola 100
3001 3010 a xz b xy c xx ; pole 3001 zamień na pole 3010, podpole a zamień na xz,
; podpole b na xy, podpole c na xx
Zbiór KONWER musi być umieszczony w bieżšcym katalogu.
8. WYKONANIE KONWERSJI
Po wystartowaniu programu trzeba:
- w odpowiedzi na pytanie "Podaj nazwę zbioru wejciowego" podać nazwę
zbioru z danymi do konwersji
- w odpowiedzi na pytanie "Podaj nazwę zbioru wyjciowego" podać nazwę
zbioru wynikowego; jeli taki zbiór istnieje, to program zada kolejne
pytanie: "Taki zbiór istnieje, czy dopisywać (N/T)".
Wszystkie błędy wykryte w czasie konwersji sš wpisywane do zbioru mak.log;
w szczególnoci sygnalizowane jest wystšpienie pól i podpól, które nie
zostały przewidziane w programie ani w zbiorze KONWER.
Należy koniecznie ten zbiór obejrzeć.
9.
DOSTOSOWANIE WYPOŻYCZALNI PO KONWERSJI
Aby przenieć działajšcš na bazie MARC BN wypożyczalnię należy:
- w bazie ksišżek w bazie MARC BN obejrzeć (programem INIW):
- ustawienie identyfikatora, podpól skróconego opisu itp.,
- ustawienie wszystkich standardów wypożyczalni,
- w bazie ksišżek MARC21 założyć (programem INI) odpowiedni
indeks identyfikatorów i (programem INIW) ustawić odpowiednie podpola,
- skopiować zbiór .wyp z bazy MARC BN do bazy MARC21,
- dostosować bazospis do nowej wypożyczalni,
- dostosować zbiór .wyp do nowych numerów w bazie ksišżek: wywołać
program WYPADM i kolejno:
- Działania dla Administratora,
- Wpisanie poprawnych numerów dokumentów,
- wybrać 2: wpisać numery "po stronie" czytelnika.
10. POBRANIE PROGRAMU BNUS lub BNUSCZ
Aby pobrać program BNUS lub BNUSCZ należy:
1) kliknšć poniżej na POBRANIE BNUS lub
POBRANIE BNUSCZ
2) zapisać zbiór bnus lub bnuscz w dowolnym
katalogu pod nazwš bnus.exe lub bnuscz.exe
11. INNE PROGRAMY KONWERSJI
Federacja FIDES stosowała do opisu ksišżek format podobny do formatu
MARC BN, umownie nazywany MARC FIDES; poniżej umieszczono odsyłacz do
pobrania programu do konwersji z tego formatu na MARC 21 (program
BNUSF).
Niektórzy użytkownicy cišgle jeszcze stosujš format MARC BN i w zwišzku tym
majš coraz większe kłopoty z pobieraniem opisów z Internetu. Dlatego
poniżej umieszczono odsyłacz do pobrania programu do konwersji danych z
formatu MARC 21 na MARC BN (program USBN). Jeli kto cišgle stosuje
format MARC BN, to może wykonać następujšce operacje dla pobrania danych
z Internetu:
założyć roboczš bazę w formacie MARC21,
pobrać do tej bazy opisy z Internetu (w formacie MARC 21),
wyeksportować pobrane opisy w formie tekstu,
przekonwertować te opisy na format MARC BN,
zaimportować opisy do swojej bazy.
Nie uważamy tego sposobu za prosty i racjonalny, ale póki użytkownik
stosuje format MARC BN ma możliwoć pobierania opisów w formacie MARC 21.
12. UWAGI KOŃCOWE
Biblioteka Narodowa nie ponosi żadnej odpowiedzialnoci za skutki konwersji.
Biblioteka Narodowa
Zakład Technologii Informatycznych
al. Niepodległoci 213
02-086 Warszawa